Co to jest zachowek?
W powszechnej opinii panuje przekonanie, że określenie „wydziedziczyć kogoś” oznacza całkowite pominięcie w testamencie . W rzeczywistości nie do końca tak jest. To, że ktoś nie został uwzględniony w testamencie, nie oznacza, że ten „wydziedziczony” nie będzie brał udziału w podziale majątku spadkowego. W polskim prawie funkcjonuje zachowek. Jest to rodzaj zabezpieczenia rodziny spadkodawcy (np. pominiętym w testamencie małżonkom, rodzicom i wnukom), który postanowił zapisać cały swój majątek komuś spoza grona najbliższych bądź całkiem spoza rodziny.
Wysokość zachowku to 2/3 wartości udziału spadkowego, który przypadałby występującej o niego osobie przy dziedziczeniu ustawowym, jeśli jest ona małoletnia lub trwale niezdolna do pracy, oraz 1/2 wartości tego udziału w pozostałych wypadkach.
Komu nie należy się zachowek?
Jednakże nie zawsze zachowek się należy. Do zachowku nie są uprawnione:
- osoby uznane za niegodne
- osoby wydziedziczone przez spadkodawcę
- małżonek, który został odsunięty od dziedziczenia w związku ze złożonym pozwem o rozwód lub separację z jego winy (taki pozew musi być uzasadniony)
- osoby, które odrzuciły spadek
- osoby, które zrzekły się dziedziczenia
Za niegodnego może być uznany przez sąd ten, kto:
- dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy
- podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności
- umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy
- podrobił lub przerobił testament
- świadomie skorzystał z testamentu podrobionego lub przerobionego przez inną osobę
Przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się również spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili. Nie uwzględnia się natomiast spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni.
Na wysokość zachowku żadnego wpływu nie ma natomiast sytuacja materialna uprawnionych osób.
Kto musi zapłacić zachowek?
Spadkobierca, który otrzymał spadek, powinien wypłacić zachowek na żądanie uprawnionego do zachowku. Jeśli odmówi, ten drugi może domagać się zapłaty kierując sprawę do sądu cywilnego. Należy jednak pamiętać, że roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku przedawniają się po pięciu latach od ogłoszenia testamentu.
Najczęściej zachowek wypłaca się w formie pieniężnej. Określa się jego wartość i wypłaca pieniądze. Czasami może okazać się to ogromnym problemem dla spadkobiercy zobowiązanego do wypłaty zachowku. Wynika to z faktu, że najczęściej w spadku dziedziczy się takie składniki majątku spadkodawcy jak np. mieszkanie, samochód, wartościowe przedmioty, Natomiast znacznie rzadziej gotówkę z oszczędności po zmarłym. W takiej sytuacji może się okazać, że zachowek, który trzeba wypłacić uprawnionej osobie stanowi pokaźną sumę pieniędzy. Jest oczywiście możliwość wypłaty zachowku „w naturze”, ale musi na to wyrazić zgodę osoba uprawniona.