Bez względu na sposób dziedziczenia, czy to będzie na podstawie dziedziczenia ustawowego, czy na podstawie testamentu, aby uzyskać prawo do spadku i móc nim rozporządzać zgodnie ze swoją wolą, konieczne jest uzyskanie potwierdzenia tego prawa.
Dwa sposoby potwierdzenia prawa do spadku
- sprawa sądowa – stwierdzenie nabycia spadku
- wizyta u notariusza – poświadczenie dziedziczenia
Stwierdzenie nabycia spadku w sądzie
Do niedawna sąd był jedynym miejscem, gdzie można było otrzymać potwierdzenie prawa do spadku. Od 2009 roku można też załatwić tę sprawę u notariusza, co jest prostsze i trwa znacznie krócej. Jednak, aby to zrobić w kancelarii notarialnej konieczne jest zgodne stanowisko wszystkich uprawnionych do spadku. Droga sądowa jest konieczna, gdy istnieje jakiś spór między potencjalnymi spadkobiercami. Aby załatwić sprawę w sądzie, trzeba przejść przez formalności. Co nas czeka? W sądzie rejonowym właściwym dla ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego trzeba złożyć pisemny wniosek o stwierdzenie nabycia spadku. Spadkobiercy nie muszą składać go razem. Wystarczy, że wniosek taki złoży jeden z potencjalnych spadkobierców. We wniosku musi być podane:
- imię, nazwisko spadkodawcy
- adres spadkodawcy (zmarłego)
- imiona i nazwiska wszystkich potencjalnych spadkobierców
- ich adresy zamieszkania.
Do tego musimy dołączyć niezbędne załączniki:
- akty stanu cywilnego ustawowych spadkobierców (w przypadku córek, wnuczek i tak dalej ważne są akty zawarcia małżeństwa, z których wynika zmiana nazwiska),
- akt zgonu spadkodawcy
- testament, jeśli takowy został sporządzony
Po złożeniu wniosku do sądu należy poczekać na wezwanie na rozprawę w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku. Może to niestety potrwać nawet kilka miesięcy. Uczestnikami postępowania są wnioskodawca i wszystkie osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi.
W trakcie postępowania sąd bada, czy spadkodawca pozostawił testament i kto jest spadkobiercą, a także ustala, w sytuacji gdy spadek jest dzielony między kilka osób, w jakich częściach ułamkowych spadkobiercy odziedziczą majątek zmarłego. Gdy sąd to ustali, wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Po jego uprawomocnieniu spadkobierca może otrzymać odpis prawomocnego postanowienia i na tej podstawie rozporządzać majątkiem. Dopiero wtedy może na przykład sprzedać odziedziczony dom czy mieszkanie lub samochód.
W trakcie postępowania sąd na pewno będzie starał się sprawdzić, czy istnieją inni spadkobiercy oprócz tych, którzy zostali już wskazani. Każdy uczestnik postępowania, będzie zobowiązany do złożenia oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej, że nie ma wiedzy o innych spadkobiercach uprawnionych do spadku. Jeżeli okaże się, że istnieje jeszcze ktoś, kto może być potencjalnym spadkobiercą po zmarłym, sąd zarządzi poszukiwania takiej osoby. Przykładowo, w trakcie przesłuchań okaże się, że spadkodawca mógł mieć nieślubne dziecko, które począł podczas podróży. Poszukiwania takie w praktyce wyglądają tak, że w prasie zamieszcza się odpowiednie ogłoszenia, aby potencjalni spadkobiercy wskazanej osoby zgłosili się do sądu w ciągu sześciu miesięcy. Jeśli dana osoba się nie zgłosi, sąd rozstrzyga sprawę bez uwzględnienia jej jako potencjalnego spadkobiercy.
Ile trwają sprawy spadkowe w sądzie?
Jeżeli nie ma żadnych problemów, nie ma wielu osób do przesłuchania, nie ma konieczności poszukiwania spadkobierców, znane są dane i adresy wszystkich spadkobierców, wszystko zostanie załatwione nawet w ciągu kilku tygodni. Jeśli natomiast krewni się spierają o wysokość udziałów, sprawa jest zawiła, może się zdarzyć, że sprawa o stwierdzenie nabycia spadku będzie się ciągnęła nawet kilka lat.
Notarialne poświadczenie dziedziczenia
Notarialne poświadczenie dziedziczenia to druga droga umożliwiająca zdobycie dokumentu potwierdzającego prawo do spadku po zmarłym. Taka możliwość istnieje od marca 2009 roku, kiedy to zaczęła obowiązywać znowelizowana ustawa Prawo o notariacie, wprowadzająca notarialne poświadczenie dziedziczenia. Weszła ona w życie 2 października 2008 roku. Dzięki nowym przepisom zamiast do sądu można udać się do kancelarii notarialnej. Procedura uzyskania notarialnego poświadczenia dziedziczenia trwa znacznie krócej. Zdobycie aktu poświadczenia dziedziczenia jest możliwe nawet podczas jednej wizyty u notariusza. Zarejestrowany akt ma moc prawomocnego postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku. Akt poświadczenia dziedziczenia może sporządzić każdy notariusz, bez względu na miejsce ostatniego zamieszkania spadkodawcy. Zainteresowani nie składają żadnych wniosków ani pism procesowych. Umawiają wizytę w kancelarii notarialnej i dostarczają wymagane dokumenty. Postępowanie u notariusza jest szybsze, łatwiejsze i mniej sformalizowane.
Aby załatwić sprawę spadku u notariusza, muszą być spełnione trzy warunki:
- do kancelarii notarialnej muszą przyjść wszystkie osoby, które mogą być brane pod uwagę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi
- między nimi nie może być żadnych sporów co do podziału spadku (jeśli są, pozostaje droga sądowa)
- notarialne poświadczenie dziedziczenia dotyczy wyłącznie spadków, które zostały otwarte po 1 lipca 1984 roku (otwarcie spadku następuje z chwilą śmierci spadkodawcy).